عوارض جبران ناپذیر مکمل های ورزشی

واقعيت اين است چه افرادي كه به منظور حفظ سلامتي شان ورزش مي‌كنند و چه ورزشكاران حرفه‌اي، بايد سعي‌شان اين باشد كه نيازهاي تغذيه‌اي و انرژي‌زايي خود را از طريق الگوي تغذيه‌اي درست و متعادل تامين كنند. در واقع داشتن يك برنامه تغذيه‌اي مطلوب، استراحت و خواب كافي، تمرين‌ براي كسب آرامش و تمدد اعصاب و پرهيز از مواد زيان‌آوري چون الكل و دخانيات در كنار انجام تمرين‌هاي منظم و برنامه‌ريزي شده براي تقويت عضلات و ثابت نگه داشتن وزن، تحت نظر يك پزشك و مربي با تجربه، بهترين و موثرترين جايگزين براي مكمل‌هاي ورزشي هستند.

با اين حال در برخي شرايط كه يك ورزشكار در دوره‌هاي فشرده آمادگي جسماني قرار دارد يا تحت يك برنامه فشرده، زمان كافي براي تامين تمام نيازهاي تغذيه‌اي‌اش ندارد، مي‌تواند تحت نظر يك متخصص تغذيه و البته پزشك ناظر بر گروه ورزشي، از برخي از مكمل ها، به طور مطلوب بهره ببرد.

مكمل‌هايي كه مجاز هستند

اين روزها با افزايش آگاهي ورزشكاران، استفاده از مكمل‌هاي استروئيدي يا هورموني، نسبت به گذشته كاهش يافته است، ولي مكمل‌هاي ويتاميني و كربوهيدراتي و نيز مكمل‌هاي نيروزاي مشتق از اسيد‌هاي آمينه همچون كراتين و كارتينين در صورت استفاده اصولي تحت نظر متخصص تغذيه در شرايط خاص به ورزشكاران حرفه‌اي توصيه مي‌شود.

دكتر سيدعلي كشاورز، متخصص تغذيه و مدير گروه تغذيه و بيوشيمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين باره به «جام‌جم» مي‌گويد: زماني كه يك ورزشكار تحت فعاليت ورزشي سنگين است و به نوعي نمي‌تواند تمام نيازهاي تغذيه‌اي‌اش را در يك مدت كوتاه تامين كند، مي‌توانيم استفاده از دو دسته مكمل ورزشي را به او توصيه كنيم. يك دسته از اين مكمل‌هاي تغذيه‌اي، ويتامين‌ها، منابع آهن، كلسيم، پتاسيم و روي، كربوهيدرات‌ها و چربي‌ها هستند. دسته ديگر، مكمل‌هاي نيروزا هستند كه منشأ مغذي‌شان مي‌تواند كافئين، جينسينگ، كراتين و كارتينين باشد كه در مورد آخر مشتق از اسيد‌هاي آمينه هستند؛ البته نكته قابل توجه در اينجا آن است كه اگر استفاده بي‌رويه و نابه‌جا از اين دسته مكمل‌ها صورت بگيرد، مي‌تواند اثرات منفي جبران‌ناپذيري را روي سلامت شخص به جا گذارد.

مراقب اثرات كراتين بر كليه‌ها باشيد

كراتين‌ها موادي مشتق از اسيد‌هاي آمينه هستند كه قدمت استفاده از آنها به 170 تا 180 سال پيش در اولين المپيك آتن باز مي‌گردد.دكتر كشاورز با تاكيد بر اين‌كه اين مكمل‌ها، مواد نيروزايي هستند كه روي 70 تا 80 درصد ورزشكاران، پاسخ مطلوبي از حيث انرژي‌زايي و كمك به عضله‌سازي به جا مي‌گذارد، اضافه مي‌كند: اين مكمل‌ها نبايد بي‌رويه مصرف شود، چراكه مصرف زياد آن منجر به توليد سنگ‌هاي كليه مقاوم به درمان مي‌شود. به گفته‌ وي اگر ميزان كراتين مصرفي بر حسب سن، جنس و وزن مصرف‌كننده، توسط يك متخصص تغذيه تنظيم نشود، تبعات بعضا جبران‌ناپذيري، بخصوص طي مصرف طولاني‌مدت بر كليه‌ها به جا خواهد گذاشت. نشانه مصرف بيش از اندازه كراتين هم مي‌تواند عطش زياد و مصرف مكرر آب و نوشيدني‌ها باشد كه در چنين شرايطي شخص بايد مصرف آن را قطع كند.

دكتر كشاورز تاكيد مي‌كند: اصولا به افراد زير 18 سال، مصرف كراتين توصيه نمي‌شود. بعلاوه مصرف اين ماده انرژي‌زا در دو نوبت به ورزشكاران توصيه مي‌شود، يكي در روز مسابقات براي بهبود راندمان شخص و ديگري در دوره آمادگي جسماني و بدن‌سازي كه ميزان آن نيز بر حسب جنس و وزن شخص متفاوت خواهد بود.

از اختلالات جنسي تا عقيمي

طي سال‌هاي اخير با افزايش آگاهي ورزشكاران، تمايل به مصرف داروهاي هورموني كه در طولاني مدت، منجر به عوارض جنسي؛ يعني اختلال در كاركرد بيضه‌ها، تحليل آلت تناسلي و نهايتا عقيمي مي‌شود، بسيار كاهش يافته است.

دكتر آريا جنابي، فوق‌تخصص كليه و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز در اين باره مي‌گويد: متاسفانه يكي از اصلي‌ترين مشكلات در ارتباط با مصرف مكمل‌ها، استاندارد نبودن اين داروهاست. به بيان ديگر ورزشكاران بايد مكمل‌هايي را استفاده كنند كه پزشك ناظر بر گروه يا مجموعه ورزشي آنها را توصيه و تاييد كند و به علاوه تاييديه معاونت دارويي وزارت بهداشت راهم داشته باشند.

از سوي ديگر بسياري از اين مكمل‌ها به واسطه منشأ استروئيدي و در واقع هورموني كه دارند، عوارض جبران‌ناپذيري را به جا مي‌گذارند. از اصلي‌ترين عوارض اين مكمل‌ها، تاثيراتش روي سيستم جنسي و در واقع غدد ترشح‌كننده تستسترون (هورمون مردانه) است.افرادي كه از اين مكمل‌ها استفاده مي‌كنند، بتدريج با كم شدن ترشح هورمون مردانه در بدنشان دچار ناتواني جنسي و حتي عقيمي مي‌شوند.

فشار خون بالا، زنگ خطر جدي

دكتر جنابي اضافه مي‌كند: به طور كلي مكمل‌هاي مجاز هم تنها براي ورزشكاران حرفه‌اي و در مقاطعي كه در اوج فعاليت‌هاي ورزشي و عضله‌سازي هستند، توصيه مي‌شود. با اين حال ورزشكاران نبايد از ياد ببرند كه مصرف بي‌رويه اين داروها مي‌تواند منجر به افزايش فشار خون و نيز افزايش اوره و كراتين (دفع پروتئين) در خون منجر شود و اين عوامل نيز زمينه اختلال عملكرد در كليه‌ها را فراهم مي‌كند. به همين دليل توصيه مي‌شود، ورزشكاراني كه مكمل‌هايي چون كراتين را مصرف مي‌كنند، به صورت دوره‌اي هر شش ماه يا يك سال آزمايش خون بدهند تا متعادل بودن فاكتورهاي خوني در آنها بررسي شود.

وي تاكيد مي‌كند. از آنجا كه نشانه‌هاي خطر كليه‌ها، خيلي دير خودشان را نشان مي‌دهند، به همين دليل دادن آزمايش‌هاي دوره‌اي خون براي ورزشكاران ضروري است. در عين حال ورزشكاران نبايد بي‌رويه، با انجام فعاليت‌هاي ورزشي سخت و مداوم به بدن خود فشار بياورند و از سوي ديگر نبايد يك دفعه و بدون رعايت يك شيب ملايم، ورزش را قطع كنند كه در هر دو صورت به كليه‌ها آسيب وارد مي‌شود.

فراموش نكنيد كه هيچ مكمل غذايي يا ورزشي نمي‌تواند جايگزين يك رژيم غذايي سالم، خواب و استراحت كافي، برنامه ورزشي منظم و حساب شده و توانايي و مهارت‌هاي حسي و حركتي پرورش يافته ژنتيك و وراثتي در شما بشود.

- - , .
.